Lagedijk 214 - Het oudste houten huis van Zaandijk

Voor dit woonhuis is in 1991 een sloopvergunning afgegeven. De eigenaar is reeds voorzichtig begonnen met de ontmanteling van het interieur.

Het pand, een voormalige bakkerij, is in 1923 verbouwd tot woning en heeft toen zijn huidige voorgevel en indeling gekregen. Het pand is later voorzien van een dakkapel op het zuidelijke dakvlak en een bakstenen achterwand. (doss.nr.328 Bouw­vergun­ningen Zaandijk, gemeente archief Zaanstad)

Het is een tweebeukig houten woonhuis met een zadeldak waarvan de nok haaks op de straat staat en gedekt is met rode oud-hollandse pannen. Het is vijf balkvakken diep en opgebouwd met ankerbalkgebinten. De voorste twee balkvakken zijn smaller dan de achterste drie en een puibalk of voorgevelgebint is thans niet zichtbaar. De korbeels van het tweede en derde gebint van de buitenzijde van de hoofdbeuk ontbreken gedeeltelijk, die van het vierde en vijfde geheel. De korbeels aan de zijbeukzijde van het derde, vierde en vijfde gebint zijn licht ge­toogt. De tweede gebintbalk is uitgevoerd als kreupele balk en via een raveling op de zoldervloer boven het derde gebint opgelegd en in de voorgevel gesteund. De zoldervloer bestaat uit brede delen met stoflatten, waarover plaatselijk een nieuwe vloer is gelegd. De kap bestaat uit hergebruikte grenen gordingen en nieuw vuren beschot.

In de rechter zijgevel bevindt zich op ongeveer een meter van de voorgevel een vertikale bouwnaad, doorlopend in de plint en de goot. Het voorste deeltje van deze gevel bestaat uit machi­naal rabat en het achterste deel is een getrapte weeg. In de balk van het tweede gebint bevinden zich enkele dichtgemaakte gaten, mogelijk was dit een ophangpunt van een kozijn van een raam of deur en is dit dus de plek van de oude voorgevel.

De zijbeuk is opgehoogd tot een aanluiving (niet origineel), de binnenwand van de zijkamer laat de oude dakhelling nog zien. In een wand van het toilet bevindt zich wagenschot met een soort peerkraalprofiel.

De datering van het pand is lastig door het ontbreken van een aantal constructieve delen, de aanduiding van de originele plek van de stookplaats en het grootste deel van de decoratie. Het tweebeukig ankerbalkgebint met getoogde korbelen zou duiden op een datering vroeg in de zestiende eeuw omdat na 1500 dit type gebint uit de Zaanstreek zou verdwijnen en vanaf het midden van die eeuw het zwanehals korbeel in gebruik kwam.

In de loop van de zeventiende eeuw kwam het getoogde korbeel hier weer voor in de plaats. Een datering in deze periode zou echter betekenen dat dit pand de verwoestingen door de Spanjaarden in het derde kwart van deze eeuw zou hebben overleefd. Deze gegevens en het geprofileerde wagen­schot maken een datering in de zeventiende eeuw waarschijnlijker.

Bezocht op dinsdag 14 februari 1995 door G.Smit en L.Veneman.