Eeuwenlang is het monument als woonhuis gebruikt. Na de restauratie krijgt het pand een passende bestemming. Hierdoor zullen de plaatselijke bevolking en de vele toeristen, die passeren op weg naar de Zaanse Schans, van dit prachtige erfgoed kunnen genieten.

Korte historie van het pand
Het pand vormde oorspronkelijk één geheel met nr. 16 (en 18). In 1640 woonde daar Frans Cornelis Haan. In 1708 was de olieslager Arent Cornelis Breet (1674-1748) eigenaar, samen met Jan Haan. In 1733 is Breet alleen eigenaar van huis en het in 1684 door Frans Cornelis Haan achter zijn huis gebouwde pakhuis De Haan. In 1764 wordt de papiermaker Cornelis Jacobsz Breet (1737-1806) eigenaar na de verdeling van de boedel, gevolgd door Jacob Cornelis Breet (1778-1847).

De vooraanstaande familie Breet, olieslagers en papierfabrikanten is aldus gedurende een groot deel van de 18e en 19e eeuw eigenaar van deze bijzondere panden geweest. Gesteld kan worden dat het pand tot de oudste huizen van Zaandijk is te rekenen.

Architectonische en cultuurhistorische waarde van het pand
Het pand is één van de weinige 17 eeuwse panden in de Zaanstreek met een nog geheel gave, zij het zwaar aangetaste houtskeletconstructie met zes holle korbelen, kap met dakbeschot en oudhollandse pannen, vloeren, wanden, stookplaats met smuiger, spiltrap, met plavuizen betegelde kelder en trap, waterkelders en putten. Rond 1765 is de schouw met kaarsennis veranderd in een rijke smuiger met marmeren zijplaten in de stooknis, marmeren bekleding van het boezemijzer en dito hoogjes ter het pand uniek. In het jaar 1938 verkreeg het pand een minder passende aanbouw met een plat dak.

Beeldbepalend en grote samenhang met de omgeving
Het monument is zeer beeldbepalend door de ligging. Het is gelegen in het beschermd dorpsgezicht Gortershoek in Zaandijk en vormt samen met nr 16 een prachtig ensemble met molen ‘De Bleeke Dood’ uit 1656, restaurant ‘De Smuiger’ uit 1684, het 17e-eeuwse houten pakhuis ‘De Baars’, de gemeentelijk monumenten:‘voorheen drukkerij Out’ en (de overgeplaatste molenaarswoning van) ‘De Blijdschap’ uit ca. 1660. De ontwikkelingen in dit gebied kunnen als een goed voorbeeld van gebiedsgerichte monumentenzorg worden gezien.

Voorzichtige restauratie noodzakelijk
De fundering van het hoofdhuis, zowel als van de aanbouw is slecht. Een bijzonder probleem is dat het pand een eenheid vormt met het naastgelegen pand op nr. 16. De verbinding tussen de kelders van beide panden, als ook de onder beide panden gelegen unieke waterkelder met gewelven eist dat de restauratie van de fundering op een uiterst voorzichtige wijze moet worden uitgevoerd.

Nieuw goed-jaars-end op de plaats van de 20e eeuwse aanbouw
De aanbouw uit 1938 waaronder ook de fundering is zo slecht dat deze geheel opnieuw moet worden opgetrokken. Op een nieuwe fundering zal een zogenaamde goed-jaars-end worden gebouwd met gebruikmaking van monumentale onderdelen van de in de ‘90 er jaren gesloopte 18e-eeuwse aanbouw van Lagedijk 276 te Zaandijk. Vloeren, wanden, kap en buitenmuren (houten wegen) vergen intensieve restauratie

Aangeheeld
De verdiepingsvloer dient te worden gerestaureerd en aangeheeld. De begane grondvloer en de wanden dienen te worden gerestaureerd. De originele getrapte zuidelijke houten weeg zal als binnenwand worden gebruikt. Daartegenaan zal een nieuwe getrapte weeg worden aangebracht met daartussen isolatie, zoals het hele pand naar de eisen van deze tijd geïsoleerd zal worden. De oostgevel is in een slechte conditie. De getrapte weeg dient hersteld en aangeheeld te worden. De voorgevel aan de westkant dient geheel vernieuwd te worden in aansluiting met nr.16. De bovenste planken laten een getrapte weeg zien. Conform het 18e-eeuwse raam en kozijn in de oostgevel zullen twee ramen in de voorgevel worden geplaatst. De kapconstructie is ernstig aangetast: Gordingen en kapspanten dienen evenals wurmten te worden aangeheeld en vernieuwd. Het dakbeschot moet geheel of grotendeels worden vernieuwd.

De boezem is geheel met roet doorgeslagen en dient met authentieke Goudse appelbloesemstenen opgebouwd te worden. De stooknis zal worden voorzien van blauwe tegels met rozenstermotief afkomstig uit het gesloopte pand Hazepad 197 te Zaandijk. De zijkanten worden voorzien van lichtblauwe eind achttiende-eeuwse bijbelse tegels afkomstig uit een eveneens gesloopt pand aan het Kalf, Zaandam. Hieromheen worden antieke blauwe randjes aangebracht. De bovenkant zal worden voorzien van witjes met blauwe randjes. De 17e-eeuwse spiltrap is goeddeels compleet en zal na restauratie worden herplaatst. De schoorsteen moet vanaf de verdiepingsvloer worden opgetrokken. Het metselwerk op de begane grond moet na funderingsherstel worden vernieuwd.

Toegepaste principe bij de restauratie
Door het vrijwel uitsluitend hergebruiken en restaureren met oude antieke bouwmaterialen blijft niet alleen de sfeer bewaard, maar wordt ook het milieu gespaard.