Voordat olieslagersknecht Jan Huysman Wz. (1860 – 1942) later bekend zou worden met zijn (door ‘De Onderneming’ opgerichte ) cacaofabriek De Zaan bezat hij een aantal oliemolens die eerst olie sloegen maar later cacao voor hem zouden gaan bewerken.
Van vier molens op het schiereiland De Hemmes zijn koopaktes van hem gevonden. Dat waren De Oude Zwan, De Zaadzaaijer, De Prolpot en De Oranjeboom.
Door Thijs de Gooijer
Verder maalden voor hem nog twee molens vaak cacao: De Zeeman en De Dood. Deze laatste molen stond aan de Braakdijk, dus niet te verwarren met molen De Bleeke Dood te Zaandijk op de hoek van de Guisweg bij de Julianabrug.
Om het werk goed te verdelen en regelmatig een visite te brengen en inspectie te doen of de zaakjes wel zo gingen als ze zouden moeten gaan, had Huysman een motorbootje aangeschaft met de mystieke naam ‘Hat’s Zweck (Betekenis: Heeft een doel). Hiermee voer hij regelmatig tussen de molens heen en weer.
Zo ook op vrijdagmiddag 17 augustus 1906 omstreeks 4 uur in de middag toen de hr. Huysman met zijn bootje vertrok om enkele betalingen te doen bij de molens en om wat instructies te geven aan een vrachtboot die in de Zaan lag en die transport voor hem moest gaan uitvoeren. Het geld wat hij daarvoor nodig had, zat in een ijzeren kistje veilig opgeborgen in de kajuit van de boot.
De Vrachtboot genaamd De Koophandel lag op stoom en voer langzaam in de Zaan ter hoogte van de Gortershoek toen de hr. Huysman langszij kwam varen en de brief overhandigde aan de schipper. Hij moest daarvoor even het roer loslaten en raakte wat uit de koers. Echter, hij had niet in de gaten dat achter de vrachtboot een forse vlet werd meegesleept. Het motorbootje van de hr. Huysman kwam hard in aanvaring met deze vlet en maakte direct water. Binnen enkele ogenblikken zonk het naar de diepte van de Zaan. Huysman echter sprong, vlak voordat zijn boot zonk, in de vlet en daarmee redde hij waarschijnlijk zijn leven.
Dit akelige voorval liep dus goed af temeer omdat het bootje later werd opgetakeld en hoewel het zware schade had opgelopen kon het worden hersteld. Het mooiste was echter dat toen de boot onder grote belangstelling naar boven kwam het meegezonken geldkistje waarin de grote som geld nog veilig en droog zat opgeborgen aan de hr. Huysman ter hand kon worden gesteld.
Jan Huysman trouwde in 1882 met de Zaanse schone Kaatje Krijt. Uit het huwelijk werden drie kinderen geboren. Te weten Agate (1883), Cornelia (1885) en Willem (1894).
Bronnen: o.a. Dagblad De Zaanlander (22-08-1906), foto’s: GAZ
