Een Rooswijker om nooit te vergeten

Gerardus Christiaan Sap (8 september 1928 – 12 september 2014) was een Rooswijker, initiatiefnemer, organisator, verbinder, penningmeester en zeiler. Gewoon een goede en gezellige man met wie iedereen kon samen werken, waardoor hij dingen voor elkaar kreeg en waardoor Rooswijk en de schaatswereld groot werden.

Gerard werd geboren in Zaandam op 8 september 1928 en verhuisde naar Rooswijk toen zijn vader daar een woning kocht aan de Oud-Heinstraat 42. Rooswijk was toen eigenlijk nog een zandvlakte. Het zand werd aangevoerd met schepen van de firma Blom uit Zaandam die afmeerden bij het Stenen Gedoetje aan het eind van de Pieter Visstraat. De kinderen in Rooswijk, waaronder Gerard, hadden de grootste zandbak ter wereld. Maar deze grote zandbak groeide in die tijd uit tot een schitterend tuindorp, heel netjes en verzorgd.

Gerard ging naar de lagere school, toen nog aan de Bredenhofstraat, en later naar de Ambachtsschool in Zaandam voor de opleiding machinebankwerker. Mede door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwam er van het onderwijs niet veel. Gerard ging aan het werk en had diverse baantjes, waaronder knecht van een groenteboer en als slagersknecht o.a. bij Slager Zethoven en slager Bier in Zaandijk. Maar ook werkte hij op zondag als ijsverkoper. Door deze betrekkingen heeft hij waarschijnlijk wel de basis gelegd voor zijn latere werk en “hobbies”. Hij had altijd werkzaamheden waardoor hij met allerlei mensen contacten met mensen kreeg en moest houden.

Oorlogsjaren

Toen in 1944 de huizen aan de Tuinkade en het huis van Woudt aan de Plataanweg in de brand werden gestoken als vergeldingsmaatregel van de Duitsers, stonden wij als kleuters en kinderen op de brug aan het eind van de Oud-Heinstraat te kijken. Onze vaders waren bij de brandweer en die waren er ook bij, maar die mochten pas twee uur na het aansteken gaan blussen.  Wij zagen het allemaal van afstand gebeuren en er werd ook wel door sommigen kinderen gehuild. Maar er was een oudere jongen – Gerard Sap – die ook stond te kijken, die ons toch op een bepaalde manier vertrouwen gaf waardoor iedereen bleef kijken en op de brug bleef.

Deze jongen, toen 16 jaar oud, organiseerde in de oorlogsjaren hardloopwedstrijden voor huisvrouwen en in de winter van’44 schaatswedstrijden voor jongens, met de rood-wit-blauwe vlaggen langs de baan. Het moet de Duitsers een gruwel geweest zijn. Ook had hij in de oorlog met jongens uit de buurt ervoor gezorgd dat door bomen om te zagen ouderen hout kregen om te stoken. Ook werden ouderen geholpen om hun huis te verduisteren tegen de Duitse luchtaanvallen en werd vuilnis opgehaald omdat de gemeente dit niet meer deed. Zo kwam Gerard al vroeg op de vuilnisbelt van Rooswijk waar hij later nog veel mee te maken zou hebben. Hij zei altijd: “Ging het pad van Rooswijk voor de oorlog over rozen, in de oorlogsjaren werd het steeds slechter, maar werd de samenleving steeds beter”.

En voor die samenleving, daar deed hij alles voor. Zo organiseerde hij op 28 januari 1945 een groot tweedaags ijsfeest op de sloot achter de Jacob Honigstraat en op 4 maart 1945 een kinderfeest in de Groentehal van Groot in de Jan van Vleutenstraat. Met optreden van John Spekkie (Gerard Sap), cabaret ‘Zoek de Zon’ op en poppenkast.

Na de bevrijding

En toen de bevrijding kwam organiseerde hij een groot feest voor de Rooswijkers in de hal van de Helios (Zakkenhandel de Boer) achter de woning van de stationschef aan de Provincialeweg en bij het Postkantoor. En hoewel Gerard vond dat er na de Bevrijdingsfeesten weinig te beleven viel – volgens hem “zakte alles als een kaartenhuis in elkaar” – had hij wel weer gelegenheid om aan zichzelf te gaan denken en zo kwam hij langzamerhand wat in de richting van zijn latere werk.

Eerst heeft hij het nog een jaar geprobeerd als beroepsmuzikant in de band “The Jeeps”, maar daar was weinig in te verdienen. Hij had banen bij diverse bedrijven tot hij in 1948 zijn baan bij Garage Zwart in Wormerveer als magazijnbediende verruilde voor een baan in het magazijn van Stijfselfabriek de Bijenkorf. Maar tussendoor, ondanks het feit dat het volgens hem “als een kaartenhuis in elkaar zakte”, nam hij toch ook deel aan de organisatie op Koninginnedag 31 augustus 1945 van een Bal Champètre na intocht met Zaandijks Fanfare. Tussendoor werd ook nog de tuinvereniging “Van bom tot biet” opgericht met tuinen voor de Rooswijkers op het land van boer Krijt achter de Dr. Jan Mulderstraat.

Speeltuin en ijsbaan

Gerard bleef niet stil zitten, er moest leven in Rooswijk blijven.  Daarom waarschijnlijk kwam de vraag na het Bal-Champètre om dansavonden te organiseren. Die kwamen er, ook onder leiding van Gerard, in de Sociëteit aan de Parklaan. Maar de jonge ouders die daaraan meededen wilden ook wel iets voor hun kinderen, dus kwam het idee om een speeltuin op te richten. Toen kwam ook de vraag naar een kleuterschool in Rooswijk naar boven, want door het steeds drukker wordende kruispunt bij de spoorbomen werd de oversteek daar steeds gevaarlijker.

Maar om daaraan iets te kunnen doen, moest er eerst geld komen. Met verschillende Rooswijkers o.a. kapper Siekerman, Corrie van de Bakker, Klaas Landsman (als tekstschrijver) werd het Rooswijk Cabaret opgericht om in de Zaanstreek op te treden en zo gelden voor de speeltuin op te halen. Het cabaret was een succes. Het werd later het BICO- cabaret dat optrad op de promotieavonden van de BICO-wasmachines, die verkocht werden door de BICO- boys, de gebroeders Molenaar, de oprichters van Wastora. Zeker mede door het cabaret hebben de gebroeders Molenaar een goede start gehad.

De speeltuinvereniging kwam er en in 1950 ook de speeltuin, mede dank zij de mooie brieven die Gerard aan de inwoners van Rooswijk gestuurd had en de goedgunstigheid daarvoor van de Rooswijkers. Later kwam ook de noodkleuterschool. Nu hoefden de ouders niet meer het steeds drukker wordende kruispunt over te steken om hun kinderen naar kleuterschool in Oud-Zaandijk te brengen. Maar niet alleen de speeltuin werd geopend, ook de ijsbaan werd verplaatst, vanaf het land bij de Tuinkade naar de Simon Gammersloot en twee sloten daarachter.

En dat was eigenlijk het begin van Gerard zijn carrière in de schaatssport. Want als de ijsbaan in Rooswijk kwam, moest de organisator van de Rooswijkse ijsfeesten toch zeker in het bestuur van de lJsclub Willem-Barentz Thialf komen, later ook als secretaris. En dat in een club met 2.000 leden! Gerard heeft dit met veel verve gedaan: 15 jaar lang met veel steun van zijn vrouw Trien Fleur van de Koog met wie Gerard op 18 juli 1957 getrouwd is. En zij gingen wonen op Jacob Honigstraat 8. Gerard was niet alleen administratief voor de club in de weer. Ook met het plaatsen en weghalen van de van de lichtmasten in het voor- en najaar was hij er bij. En natuurlijk in de winter als er ijs lag was Gerard er.

KNSB

Door het secretarisschap bij Willem Barentsz kwam Gerard in contact met landelijke ijsclubbestuurders. Toen de heer Trouw uit Abcoude, de secretaris penningmeester van het Gewest Noord-Holland-Utrecht, de wens te kennen gaf af te treden dacht men meteen aan die actieve man in Zaandijk, Gerard Sap. En zo kwam Gerard binnen bij de KNSB.  

Het was ook Gerard die samen met Bull Verweij, de oprichter van Radio Veronica, het Gulden Sporenfonds oprichtte. Het Gulden Sporenfonds was opgericht om de regionale schaatsers in de periode van Ard en Keessie te ondersteunen voor hun training op de nieuwe kunstijsbaan Jaap Eden in Amsterdam. Voor de actie werd een zwart geschilderde gietijzeren schaatser voor 10 gulden verkocht en die kon men dan buiten aan de muur hangen. Nog ziet men bij sommige Noord-Hollandse en Utrechtse huizen een gietijzeren schaatser buiten aan de muur ten teken dat daar toen een jonge schaatser woonde.

Door alle activiteiten in de schaatswereld kreeg Gerard naam, niet alleen als goed bestuurder, maar ook omdat hij veel kennissen in de schaatswereld kreeg. Als er in Noord-Holland of Utrecht een ijsclub haar jubileum vierde, was Gerard erbij namens de KNSB. En door dat persoonlijke contact had hij in die wereld veel vrienden gemaakt. Naast zijn functie als penningmeester van het Gewest, wat hij 15 jaar is geweest, werd hij later ook penningmeester KNSB Trainingen Kunstijsbanen in Noord-Holland en Utrecht. En omdat zijn kunde als penningmeester opviel, werd hij ook voorzitter van de landelijke Financiële Commissie van de KNSB. Door deze bezigheden hebben Gerard en zijn vrouw dan ook vele internationale schaatswedstrijden op uitnodiging meegemaakt.

Maar ook plaatselijke verenigingen vergat Gerard niet. Toen de padvindersgroep Pieter Verbrugge Koog-Zaandijk het wat moeilijk had, werd Gerard voorzitter en gaf de groep weer nieuw élan. Ook de zwemclub Nereus kon om deze zelfde reden op hem rekenen. Niet alleen voor de verenigingen was hij actief, maar ook voor Honig, ook daar kon hij met veel enthousiasme over praten. Hij kende er bijna iedereen, net zoals buiten Honig. Hij klom op van administrateur technisch magazijn tot chef salaris en pensioenadministrateur. En terwijl Honig in de loop der jaren veel fuseerde met andere bedrijven en waardoor er ook mensen uit moesten, bleef Gerard door zijn eigenschappen en kunde op zijn post.

Rooswijk

Maar in de tussentijd zat hij ook in Rooswijk niet stil. De vuilnisbelt daar vroeg zijn aandacht. De belt stonk en er was vaak brand. Er volgden natuurlijk vele gesprekken met de gemeente en de buurt. Vele stukken in de Typhoon, want omdat Gerard met zoveel dingen te maken had, had hij ook een perskaart van de Typhoon gekregen om zoveel mogelijk achtergrondinformatie te kunnen krijgen. Pas in 1965 lukte het om de belt weg te krijgen. De belt werd afgegraven door Blom die ook het zand voor het oude Rooswijk had aangevoerd.

Toen de belt was opgelost, dienden de volgende problemen zich alweer aan en zo vroeg, naast zijn werk bij Honig en de KNSB, ook de buurt weer zijn aandacht.

Zo werd een actiecomité opgericht om het kruispunt Provincialeweg-Guisweg veiliger te maken. Dat kruispunt was drukker geworden, mede doordat in 1966 de Coentunnel was geopend. Gerard lanceerde het idee om bij de Prunuslaan een tunnel te maken om daardoor het verkeer naar Nieuw-Rooswijk te leiden. Die tunnel is er helaas niet gekomen, maar het was een goed idee waarmee men nu ook nog blij zou zijn.

De kleuterschool vroeg opnieuw zijn aandacht. De noodkleuterschool met speeltuin op het terrein van de ijsbaan aan het einde van de Borstiusstraat werd te oud en te klein. Maar Gerard en zijn medestanders boekten uiteindelijk succes.In januari 1966 werd de nieuwe kleuterschool “De Paddenstoel” geopend.

Gerard voerde ook een actie voor een nieuw en overdekt zwembad in Zaandijk. Het water in de Zaan was in de jaren zestig zo vervuild dat men in het oude Zaandijkerbad niet meer kon zwemmen.

Rooswijk werd natuurlijk groter en kreeg nu ook van de gemeente meer aandacht. De ijsbaan werd opnieuw verplaatst, nu naar de Zoekersloot wegens de groei van Nieuw-Rooswijk.

En Gerard vroeg in de tussentijd om een telefooncel in Rooswijk, die er ook kwam.

Watersport

Gerard was niet alleen actief voor zijn buurt en de ijsclubs van Nieuw-Rooswijk, hij was een groot watersportliefhebber.

In 1953 zeilde hij al met een vergrootte BM (L6 m2) op het Alkmaardermeer en later, toen de kinderen kwamen, voer hij met een stalen kajuitzeiljacht vanuit de Jachthaven van De Onderlinge aan de Poel. In 1980 had hij een polyester zeiljacht, een Bries, liggen in Hoorn.

Er werden vele zeiltochten naar Friesland gemaakt. Altijd hadden Gerard en zijn vrouw verschillende, ook varende, vrienden van de Onderlinge met hun boot mee.

Tijdens één van zulke tochten is waarschijnlijk het idee ontstaan voor het houden van de Kerstkienavond van de Zeilvereniging de Onderlinge in de grote kantine van Honig. Dat bleek een groot succes, voor de Kerstkienavonden was heel veel belangstelling. Hoewel de avond altijd in de week voor Kerst werd gehouden, was deze avond bij wijze van spreken al in september volgeboekt. Een grandioos succes, elk jaar was het weer een “volle bak”.

Ook de Kerstkienavonden, waarin Gerard van 1960 tot 1980 een groot aandeel heeft gehad, heeft de Zeilvereniging de Onderlinge mede groot gemaakt.

Verdiensten

Gerard Sap was groots. Hij was Erelid van het Gewest Noord-Holland/Utrecht van de Koninklijke Nederlandse Schaatsenrijder Bond en Buitengewoon Lid van Verdienste van de Koninklijke Nederlandse Schaatsenrijders Bond en lid van Verdienste van de Zeilvereniging de Onderlinge in Zaandam. Maar een straat in Rooswijk, vernoemd naar Gerard Sap, is er nooit gekomen.

Maar dat kan nog wel !

Kees Stuurman, april 2025