Voormalige zelfstandige gemeente ten westen van de Zaan, ten noorden van Zaandam, ten zuiden van Zaandijk, sinds 1 januari 1974 deel uitmakend van Zaanstad. Tot in de Franse tijd was Koog bestuurlijk deel van de Banne van Westzaan; de invloed van Koog daarin was gering. Ofschoon niet geheel zeker, wordt aangenomen dat de gemeente Koog aan de Zaan per 1 augustus 1811 zelfstandig werd.
Koog wordt tot in onze tijd dikwijls in één adem genoemd met de noordelijke buurgemeente Zaandijk. Deze band dateert al van het ontstaan; het dorp werd gesticht vanuit het oudere Zaandijk. Nadien waren in de 16e, 17e en 18e eeuw kortere of langere tijd school, kerk, kerkhof, armen- en weeszorg gemeenschappelijk. Moeilijkheden over de afrekening daarvan zorgden uiteindelijk in 1721 voor een scheiding; nadien richtten beide dorpen zich alleen op de verzorging van de eigen inwoners. Maar een band tussen de dorpen bleef bestaan.
De perioden van economische bloei en verval van Koog en Zaandijk liepen gelijk, de Vermaning te Koog werd bijvoorbeeld ook door de Doopsgezinden van Zaandijk bezocht, beide dorpen liepen als het ware naadloos in elkaar over. In de 19e eeuw werd de band verstevigd: de gemeenten kregen een gezamenlijk spoorwegstation en één postkantoor. Het verenigingsleven uit beide gemeenten overlapte elkaar en kwam tenslotte samen in Hollands Vlag, terwijl na de samenvoeging tot Zaanstad, Koog en Zaandijk in hetzelfde wijkraadsgebied kwamen.
Naam
Koog aan de Zaan werd vernoemd naar de Koog, ook: Koger Hem en Grote Koogven. Een koog is een onbedijkt stuk land, hier de landtong buiten de lage dijk, tegenover de Kuil. Zeer waarschijnlijk hebben de eerste bewoners van het dorp zich op of nabij dit koogland gevestigd, ook al doordat aan de noordzijde van deze hem de belangrijke Kogersluis lag. De naam Koog aan de Zaan wordt in het spraakgebruik en ook in deze encyclopedie meestal verkort tot ‘Koog’. Vóór de 20e eeuw werden ook de namen ‘Koog aan de Zaankant, of ‘De Coogh’ gebruikt. Zaankanters spreken nog altijd wel van ‘De Koog’. (Bron: Zaanwiki)