Dit fraaie Zaanse houten huis, voorzien van een ingezwenkt voorschot met pilasters en fronton, dateert uit de 18e eeuw. Hoe oud het pand exact is, is niet bekend. Het is sinds 1967 een rijksmonument.

In 1966 woedde een brand in het magazijn aan de achterkant Zuideinde 20. De toenmalige eigenaar was de heer Jac. Kleijn, J.J. Allanstraat 235 uit Westzaan.

Of tussen Simon van de Stadt en de heer Kleijn nog andere eigenaren zaten is momenteel niet bekend.

De plek van de Kerk van de Nazarener
Het dubbele woonhuis aan de noordzijde, Zuideinde 22 en 24, de huidige plek van de kerk (op kadasterkaart nummers 816 en 815), had een groot grasveld voor en rondom het huis.

Het pand dateerde, volgens de deurkalf, uit 1613. De ene helft werd begin 1900 bewoond door Familie Van de Spek, olieslager van beroep. Zijn buurman was toentertijd schoenmaker Peelen. In de volksmond sprak men van ‘de schoenenhoek’ (Van de Stadt en Peelen waren beiden actief in de schoenenbranche).

De nummers 22 en 24 waren voor de sloop in gebruik als Evangelisatiegebouw ‘Kom en Zie’. De evangelisatie werd geleid vanuit de Gereformeerde kerk. Het dubbele woonhuis werd in 1958 gesloopt voor de uitbreiding van Evenblij vatenhandel wiens kantoor op nummer 26 was ondergebracht.

Na het vertrek van Evenblij Vaten bouwde de Kerk van de Nazarener in 1974 hier haar eerste houten kerkgebouw dat na de brand van 1986 werd vervangen door het huidige gebouw. Dit is een bouwwerk bestaande uit een combinatie van hout en steen, dat in 1999 werd uitgebreid.

In 1993 werd de Kerk van de Nazarener eigenaar van Zuideinde 20. De kerk stelde voor het pand naar de Zaanse Schans te laten verplaatsen, om meer ruimte te creëren voor het uit te breiden kerkgebouw. Gemeente Zaanstad reageerde negatief op dit voorstel.

In 1996 werd een doorgang gecreëerd in de zijgevel van Zuideinde 20. Op deze manier was het pand vanuit de kerk toegankelijk. Het achterste gedeelte van het oude pand is sindsdien ingericht met een dubbele toiletgroep en een garderobe. De voorzijde, het winkelgedeelte, werd gebruikt voor de bezoekers van de kerk, Zuivere Koffie en als inloop voor de buurt.

Vrijwilligers van de kerk restaureerden de buitenkant van het pand in 1997. Zij restaureerden de voorgevel vakkundig volgens de bouwtekening van 1906.

Rechts van het pand, nummer. 18 (op kadasterkaart nummer 819) stond rond 1900 het woonhuis van de heer Hemmelder en zijn huishoudster mej. Trui Adix. Eraan vast gebouwd zat nummer 16, het winkel en woonhuis van Piet Boon (op kadasterkaart nr. 820), kruidenierswaren.

Nadat Hemmelder en zijn huishoudster waren verhuisd naar het buurpand van Piet Boon (van nummer 18 naar nummer 16) werd in de oude woning van Hemmelder een elektrisch installatiebureau gevestigd.

De eigenaar, Dut van Lingen, zag de zaak in 1915 in vlammen opgaan. Na de herbouw vestigde zich  rond 1925 de sierkuiperij van de firma P.G. van de  Kerkhoff op Zuideinde 18. Nog later werd het perceel, na sloop van de beide panden, in 1969 eigendom van Lenteweelde.

Samen met de panden op de noord- en zuidhoeken van het Breedweer en het Zuideinde kochten zij dit van de firma Klinkenberg. Lenteweelde gebruikte het terrein als tuincentrum en is in 2017 gestopt met haar activiteiten. Lenteweelde is  nog wel actief met kantoorbeplantingen. Anno 2021 ligt het terrein braak.

De eigenaren en bewoners  Eerste wijk, nummer 35, Zuideinde 20
Vanaf 1832 stond het pand te boek als eigendom van koopman Jacob Prins (1772-1849) die daar ook woonde. Hij was ook eigenaar van de aangrenzende kuiperij en een oliekokerij met erf, gelegen in Koog aan de Zaan.

In 1849 komt het in handen van de Wormerveerse koopvrouw en weduwe Neeltje Groen (1801-1852). Haar man, Albert Vis (1801-1848), was koopman en fabrikant van beroep. Hij werkte met de toenmalige papiermolen ‘De Zwarte Bonsem’ op de Koog. Neeltje Groen woonde niet in het pand.

Hun zoon, koopman en fabrikant Jan Albertszn. Vis (1823-1868) werd na het overlijden van zijn ouders de volgende eigenaar. Hij was sinds 1849 ook de eigenaar van de oliekokerij van de eerder genoemde Jacob Prins.

Het huis werd, bij een openbare verkoop in 1860, gekocht door Klaas Schenk Pzn. (1809-1894), voor zijn zoon  Klaas Klzn. Schenk (1834-1894)  en schoondochter Trijntje Schenk-Duif (1837-1911).  Ook de nummers 34 en 36 (nummers 22 en 24) werden aangekocht. De koopsom bedroeg fl._2.950,- voor het geheel.

In 1863 werden de twee woningen opgesplitst in totaal vier  woningen met de kadasternummers B 1005, 1006, 1007 en 1008.

Op het moment van verhuizen heeft Klaas Klzn. al drie kinderen van Trijntje Duif. Zij was pas zestien jaar oud toen zij in 1854 huwde. Klaas en Trijntje kregen op het nieuwe adres nog tien kinderen, van wie enkelen jong stierven. Na de dood van haar man in 1894 vertrok Trijntje met vier  kinderen naar Westzijde 324 te Zaandam.

De firma Klaas Schenk
Klaas Pzn. (1809-1894), zoon van Pieter Schenk en Neeltje Pilkes, was pas 14 jaar toen hij in 1823 een bedrijfje oprichtte met het venten van schrijfbenodigdheden en het vervaardigen van papieren zakken en later ook papierhandel. Dit bedrijf werd 153 jaar oud, in 1976 viel het doek.

Klaas Pzn. trouwde in 1827 met Sijbregt Jes (1803-1887). Met haar kreeg hij twaalf kinderen Pieter (1828-1829), Guurtje (1830-1831), Neeltje (1831-1893), Guurtje (1833-1900), Klaas (1834-1894), Johanna (1836-1836), Pieter (1837-1870), Cornelis (1846-1847), Antje (1843-1862), Johannes (1844-1909), Floris (1841- 1889) en Sijbregt (1840-1917).

Klaas junior was in 1860 pakhuisknecht. Hij maakte carrière binnen het bedrijf van zijn vader. Eerst als winkelbediende, later als reiziger en ten slotte op 

45-jarige leeftijd als fabrikant. In zijn tijd als reiziger zorgde hij ervoor dat de klanten hun rekeningen op tijd betaalden. Soms gebeurde dit in natura: verf, boter of een grote lap stof.

Behalve Klaas werkten ook zijn beide broers in de firma van pa: Floris en Johannes. Beide broers trouwden met twee zussen, de tweelingdochters van Hero de Jager. Johannes trouwde in 1869 met Maartje en Floris in 1871 met Stijntje. 

1904-1905: Familie Hendrik Evenblij, fustenhandelaar, Zuideinde 20
Hendrik Evenblij ( 1862-1929) huwde in 1887 in Zaandam met Grietje Boorsma (1861-1953). Hij  was op dat moment schippersknecht. Samen hadden zij vier  kinderen. Hendrik kwam uit een schippersgeslacht en woonde eerst in de Zuiderkerkstraat 6 te Zaandam. Hij bezat later een ijzeren motorschip en was volgens het adresboek vanaf 1904 bezig met het maken van houten vaten op nummer 20. Op het moment van overlijden, in 1929, woonde hij even verder op; Zuideinde 26. Het pand Zuideinde 20 bleef in eigendom van Evenblij.

1905-1931: Magazijn ’De Adelaar’ Familie Klaas van de Stadt, huurder, nr. A 108
Klaas van de Stadt (1872-1919) was de zoon van Arie van de Stadt, een schoenmaker uit Zaandam. Klaas huwde in 1897 met Eefje Wijnberg (1875-1946). Klaas en Eefje zijn de overgrootvader en moeder van Linda van de Stadt die nu nog een schoenenwinkel op de Koog heeft. De adresboeken van 1897 en 1900 geven aan dat Klaas schoenmaker was en in de Oranjestraat 17 te Zaandam woonde. In 1904 staat Klaas nog in het adresboek op Westzijde 97 (hoek Reigerstraat) als winkelier in hoeden, petten en schoenen. In 1905 opende hij op Zuideinde 108 (huidige nr. 20) een zaak. Na de verbouwing van het pand aan het Zuideinde tot winkel en woonhuis in 1906 werden behalve schoenen ook allerlei herenaccessoires verkocht en schoenreparaties verricht. Later kreeg de winkel de naam Magazijn ‘De Adelaar’

Na het overlijden van Klaas in 1919 zette zijn vrouw de zaak voort. Ze bleef achter met tien kinderen met de elfde op komst. Gelukkig waren de Kogers begaan met de weduwe Van de Stadt en bleef de klandizie op peil. Eefje hield met behulp van het gezin onder wie Klaas junior de zaak overeind. Tot de crisisjaren zich aankondigden. Het werd al moeilijker het hoofd boven water te houden, niet alleen voor de weduwe Van de Stadt, maar voor het grootste deel van de bevolking. Veel klanten kochten op rekening, waarop iedere week een kwartje werd afbetaald. De klanten waren wel eerlijk: sloegen zij een week over met het betalen van het kwartje,  betaalden zij de andere week prompt twee  kwartjes. In 1931 sloot weduwe Van de Stadt het magazijn. Wel bleef  Eefje wonen in het pand dat zij eerst huurde van de heer Evenblij, maar op een zeker tijdstip, waarschijnlijk na het overlijden van huisbaas Hendrik Evenblij in 1929, werd ze eigenaar.

1931-1946 Antiekhandelaar Simon van de Stadt
Weduwe Eefje bleef tot haar dood in 1946 in het pand wonen, samen met zoon Simon (1905-1981) die, na een periode in de houthandel actief geweest te zijn, in de jaren dertig in het winkelgedeelte een antiekhandel opzette. Hij had twee personeelsleden in dienst: Hans van der Kley en Marie (‘Rie’) van Zaanen. Waarschijnlijk woonden zij ook in het pand aan het Zuideinde nr. 20. Marie en Hans zouden na de oorlog trouwen.

Simon van de Stadt was in de Tweede Wereldoorlog actief in het verzet en gaf op zolder onderdak aan negen Joodse onderduikers.

Voor dit bijzondere verhaal zie: joodsmonumentzaanstreek.nl

Gedwongen verkoop door problemen met de Belastingdienst.
Simon werd ervan beschuldigd dat hij  met zijn antiekhandel ongeoorloofde oorlogswinst had  gemaakt. Hij moest een hoge boete betalen. Siem beriep zich tevergeefs op een toespraak van koningin Wilhelmina. Zij had gezegd dat winst uit onderneming die in het verzet werd geïnvesteerd onbelast zou blijven. Siem had onvoldoende geld om de boete te betalen. Het huis werd in beslag genomen en verkocht aan Jac. Kleijn.

Pas in 1956, na bemiddeling van de Parijse ambassade, kwam het tot een schikking en vervolgens tot eerherstel voor Simon van de Stadt.

1946-1993 Jan Koene, Hela Hola, dumpzaak
Jan Koene (1914-1996) verkocht camping artikelen, legerspullen, gereedschappen, kleding en allerlei andere zaken. De winkelruimte was voorzien van een groot gordijn dat het achterste gedeelte scheidde van het voorste gedeelte.

Menig Zaankanter heeft hier zijn of haar pukkel (schooltas) en slaapzak gekocht.

Jan Koene verkocht zijn pand aan de buurman, de kerk van de Nazarener en zette vanaf 1993 zijn winkel voort aan de Raadhuisstraat te Koog aan de Zaan. Hij overleed in 1996.

Het pand werd in tweeën bewoond en gebruikt: de heer Koene en zijn winkel aan de voorkant en aan de achterzijde was vanaf halverwege het jaar 1948 tot 1950 het taxibedrijf van Gerrit van de Stadt gevestigd. De aanbouw achter de garage was in gebruik als werkplaats en schuur.

Een roofoverval op de taxi van Gerrit Klaaszn. van de Stadt (1919-1995) haalde de krant. (zie krantenbericht, De Typhoon van 9 december 1946). Vanaf 1946 tot 26 juli 1948 was het zaakadres van Gerrit van de Stadt Zuideinde 11, waar hij ook woonde. Vanaf juli 1948 wijzigde het zaakadres van Zuideinde 11 naar Zuideinde 20. Per 1 mei 1950 namen de Gebroeders Manshanden uit Hoogwoud het taxibedrijf van Gerrit van de Stadt over. Gerrit van de Stadt vertrok half juni 1950 samen met zijn vrouw Annie van de Stadt-Krijt met de Sibajak naar Australië.

E. Zoon kan zich nog goed herinneren dat Hela-Hola er nog in zat. Hij woonde er met zijn ouders Gerard P. Zoon, ijsgrossier, en Agnes Zoon, zijn zus Ank en zijn broer Albert van 1950 tot 1973 in het pand waar het ijs werd verkocht.

De achterzijde van het pand wat doorloopt naar de Zaan, was na 1950 de uitventbasis voor ijshandel De Sierkan, waarvan de venters overal herkenbaar de klepel van de bel lieten horen.

Boetiek Elsa
De nieuwe eigenaar, de kerk van de Nazarener, verhuurde het pand aan Boetiek Elsa tussen 1993 en 1995. Na 1994 werd het een inloop.