In 1991 is Cacao De Zaan de grootste cacaoproducent ter wereld. De kleine ambachtelijke cacaofabriek is veranderd in een moderne, geautomatiseerde procesindustrie. Er breken echter bewogen jaren aan; er is onrust in het bedrijf. Tegenvallende cao-onderhandelingen leiden op zondagavond 21 maart zelfs tot een staking die duurt tot vrijdag 27 maart. De emoties lopen hoog op. Al langer is duidelijk dat de interne communicatie niet goed verloopt. De medewerkers hebben onvoldoende vertrouwen in de leiding. De directie neemt het signaal serieus. Tijdens een personeelsbijeenkomst op 23 april is een begin gemaakt met een verbetering van de communicatie en de onderlinge verhoudingen.

In november maakt Van Bergen bekend dat de structuur van de organisatie per 1 januari 1993 wordt aangepast. Het management gaat zich meer concentreren op de Nederlandse bedrijven. Er komt een eenhoofdige directie, die leiding geeft aan de directeuren van de afdelingen Operations, Commercie en Algemene Zaken. Daarnaast komt er een doelmatigheids- en kostenreductieonderzoek, dat moet leiden tot een lagere kostprijs van de producten en daarmee een betere concurrentiepositie. Ook in Wormer verandert de organisatiestructuur (per 1 april 1993), mede als gevolg van moderniseringsplannen. Zelfsturende teams worden geïntroduceerd. De productie wordt verdeeld in twee sectoren onder leiding van sectorchefs.

Op 12 november wordt bekend dat Grace goedkeuring geeft aan een investering in de fabriek van ƒ 18 miljoen. In Wormer moeten dezelfde producttypes kunnen worden gemaakt als in Koog, zodat van bepaalde soorten meer kan worden geproduceerd. In Koog slaan Jan Kat, lid van de ondernemingsraad, en directeur Adriaan Peek in maart 1992 de eerste paal voor een nieuwe Poederafpakfabriek (PAF). Tegelijkertijd wordt er een eenvoudig te bedienen en onderhouden Productie Controle Laboratorium (PC-lab) gerealiseerd. In het kader van de Wet Gelijke Behandeling Mannen en Vrouwen komt een einde aan de regeling ‘jubileum 10- jarig dienstverband vrouwelijke werknemers’. In de loop van 1992 is het personeelsregistratie- en informatiesysteem (PRIS) ingevoerd.

Er wordt een nieuw beeldmerk geïntroduceerd: het oude Zaanscheepje wordt vervangen door een moderner schip. Ook wordt in 1993 aangekondigd dat de naam Berisford gaat verdwijnen. Op 31 december 1992 werken er precies 600 medewerkers in Koog en Wormer. De directie bestaat uit Van Bergen, Jonkhof, Leijdekker en Peek.

In februari 1993 wordt een begin gemaakt met het dempen van de Bagijnesloot ter hoogte van pand Helios. Hiermee komt 1500 vierkante meter bedrijfsterrein beschikbaar, dat deels wordt ingericht als parkeerterrein. Op 1 april 1993 is een nieuw tijdregistratiesysteem in gebruik genomen, waardoor alle mutaties direct terechtkomen in de salarisadministratie. Het doelmatigheids- en kostenreductie-onderzoek door bureau Krekel, Van der Woerd en Wouterse brengt in juni 1993 duidelijkheid. Er moet een kostenreductie plaatsvinden van minimaal ƒ 15 miljoen per jaar. 134 medewerk(st)ers krijgen op zaterdag 3 juli 1993 te horen dat zij op termijn het bedrijf moeten verlaten. De maandag erna moet locatie Koog in verband met een bommelding worden ontruimd. Een van de partners van het bureau, Peter Berdowski, begeleidt de reorganisatie. Met de vakbonden is een Sociaal Plan afgesproken en voor outplacement is adviesbureau Phoenix Loopbaanadviseurs ingehuurd. Het personeelsbestand gaat van 584,2 fte naar 444 fte. De directie wordt teruggebracht van vier naar drie man: Van Bergen (algemeen directeur), Leijdekker (commercieel directeur) en Jonkhof (directeur operations). De heer Peek vertrekt.

Niet alleen wordt noodgedwongen afscheid genomen van een groot aantal collega’s, ook de bedrijfscultuur moet veranderen. Door de aanstelling van nieuwe leidinggevenden en de start in september 1994 van de teambuildingscursus ‘Op naar de Top’ moet er een nieuwe wind door de organisatie gaan waaien. ‘Op naar de Top’ slokt echter een groot deel van het beschikbare opleidingsbudget op, zodat daarnaast alleen nog de echt noodzakelijke opleidingen worden vergoed.

Cultuurverandering
‘Op naar de Top’ start in september 1994 met een verplichte intensieve training voor het management van vier keer één week (Leadership Forum). De belangrijkste doelstellingen zijn het ontwikkelen van een eigen managementstijl, het leren werken in teamverband en het bereiken van een cultuuromslag. De deelnemers krijgen een bepaald probleem voorgelegd dat buiten hun vakgebied ligt, met de opdracht daarvoor oplossingen aan te dragen die op korte en lange termijn direct rendement opleveren. In 1996 wordt ‘Op naar de Top’ vervolgd met vierdaagse (verplichte) workshops voor alle medewerk(st)ers, deels in het weekend gehouden. De groepen bestaan uit medewerk(st)ers van verschillende afdelingen. De belangrijkste doelstellingen zijn het wegnemen van onduidelijkheden tussen afdelingen en het creëren van een nieuwe bedrijfscultuur waarbinnen medewerk(st)ers beter kunnen omgaan met het veranderingsproces. Iedere groep krijgt van een opdrachtgever, de klant, een project opgedragen. De laatste ‘Op naar de Top’-sessie wordt in november 1997 gehouden.

Op 8 en 31 oktober 1996 zijn twee dagen georganiseerd onder de naam ‘Haak Aan’, waarin iedereen de gelegenheid krijgt zijn of haar mening te geven over de gang van zaken in het bedrijf. Ook wordt een systeem van Coachen & Contracteren aangekondigd, een functiebeoordelingssysteem waarin leidinggevende en medewerker samen afspraken maken over wat belangrijk is in hun werk en gedrag, wat de wederzijdse verwachtingen zijn, welke doelen er moeten worden gehaald enz. De invoering ervan is bij de overname door ADM echter tijdelijk stilgezet. ‘Op naar de Top’ (door sommigen omgedoopt tot ‘Op naar de Tap’) wordt niet door iedereen gewaardeerd, maar heeft wel degelijk gezorgd voor een cultuurverandering en het slechten van barrières. Grote stimulator is P&O-manager Hans van Dooren. De trainingen worden begeleid door Inge van der Meulen, Pien Borghouts en Max de Mooy van de Pampus foundation.

Distributiecentrum
Op 18 april 1994 wordt een distributiecentrum in de Achtersluispolder in Zaandam in gebruik genomen. Het is een deel van het voormalige distributiecentrum van Albert Heijn. De twee grote hallen hebben een capaciteit van meer dan 11.000 palletplaatsen en dienen ter vervanging van de verschillende, verspreid over Noord-Holland gelegen, magazijnen. Eind 1994 wordt de productie van cacaopoeder en -boter bij Kascho in Berlijn gestaakt. Kascho concentreert zich op cacaomassa, couverture en industriële chocolade. Cacao De Zaan op poeder en boter.

In december 1994 wordt het Beleidsplan 1995-1997 gepresenteerd. Er komt weer een reorganisatie (‘fine-tuning’) om de personeelsbezetting van 481,5 fte op termijn terug te brengen naar 389,1 fte. Begin 1996 wordt David-Jan Romijn – naast plantmanager Koog – ook plantmanager in Wormer. Al snel komt hij tot de conclusie dat het systeem van zelfsturende teams en sectoren niet goed werkt. De hele productie in Wormer gaat per 1 januari 1997 in vijfploegendienst werken. De scheiding in sectoren wordt opgeheven, evenals de functie van sectorchef. Er worden ploegchefs benoemd, die tijdens hun dienst toezicht houden op het totale productieproces. In de avond en nacht zijn zij de hoogst verantwoordelijke. Slechts drie van de acht sectorchefs worden geschikt bevonden voor deze functie. Voor de vijf anderen wordt ander werk gezocht binnen het bedrijf. Het is de derde grote verandering in Wormer in amper vier jaar. Nico Vens begeleidt als interim-hoofd productie alle veranderingen. In november 1996 is er een Flexieploeg gevormd met mensen die eerder boventallig waren. Zij worden ingezet op plaatsen waar anders tijdelijk mensen van buiten, bijvoorbeeld via uitzendbureaus, zouden zijn aangetrokken. De ploeg bestaat uit 14 mensen: zeven van Van Bruinessen, zes uit Koog en één uit Wormer. Ze zijn allemaal aan het werk. Vijf draaien er boven de sterkte mee in Wormer, bij elke ploeg één, want door de veranderingen moeten nogal wat medewerkers trainingen volgen.

De openbare weg tussen de beide gebouwen in Wormer wordt afgesloten. Nu kan een bezoekersregistratiesysteem worden ingevoerd (verplicht volgens de Arbowet). Er volgt een grondige opknapbeurt van de gehele locatie. In april 1996 wordt in Treslong in Hillegom ‘samen 160 jaar’ gevierd: locatie Koog bestaat 85 jaar en locatie Wormer 75 jaar. Het partycentrum is omgetoverd tot zeeschip, waar van alles te beleven is. Het feest, georganiseerd door de beide personeelsverenigingen, is een groot succes. Per 3 oktober 1995 krijgt Cacao De Zaan, mede als gevolg van de landelijke invoering van tiencijferige telefoonnummers, een nieuw telefoonnummer: 075-6464646. In december 1996 is er weer feest, in het Wapen van Wormer, om te vieren dat de personeelsverenigingen van Koog en Wormer samengaan.

In Abidjan wordt de fabriek van Unicao aanzienlijk uitgebreid: van 43.000 ton te vermalen cacaobonen naar ongeveer 63.000 ton. Op 19 mei 1996 wordt de nieuwe Unicao-fabriek geopend. Grace Cocoa heeft zijn belang per 31 januari 1996 uitgebreid door een belang van 30 procent te nemen in CIFCA, een van de grootste aandeelhouders van Unicao.

Bron: De Zaanklok – Personeelsblad van Cacao de Zaan/ADM 1951-2011