Dit keer gaan we een flink stuk terug in de tijd naar de situatie van 1827/1837 toen de molenindustrie nog volop floreerde en de stoommachine nog geen bedreiging vormde. We doen dit aan de hand van een schilderij dat in het bezit is van een van de oudste leden van de molenvereniging, de heer Jan Willem de Boer 94 jaar, wiens moeder Corn.Cornzn Honig tot grootvader had. Hij was de opdrachtgever tot het maken van het schilderij. Het is het uitzicht vanuit zijn woonhuis in de Dubbele Buurt.
Chinees luchthuis
Op de voorzijde van het schilderij staat vermeld: R. Kramer fecit 1837, zodat we meteen de schilder en een zuivere aanduiding in de tijd hebben. Dat de Koog toen een bijzonder romantische omgeving was illustreert dit schilderij duidelijk. We zien op de voorgrond het bijzonder fraaie Chinese luchthuis of prieel waar de fam.Honig regelmatig thee dronk en haar visite ontving. Ook was het een inspirerende omgeving voor het schrijven van gedichten en muziekmiddagen. We kijken ongeveer vanuit de plaats van de huidige Albert Heijn vestiging, onder het viaduct van de Coentunnelweg, in Noordwestelijke richting naar molen Het Pink. Helaas is van dit prieel niets bewaard gebleven maar in Broek in Waterland staat nog steeds een vrijwel identiek prieel aan het water te pronken.
Op het schilderij zijn maar liefst 12 molens te zien in dit toch betrekkelijk kleine gebied.
Ook is er een foto van het prieel die waarschijnlijk omstreeks 1870 genomen zal zijn. Hierop is het dak van een fraai huis te zien met een bijzondere dakkapel. Helaas ook verdwenen. De tuin erachter was volgens de heer de Boer een proeftuin voor zaden en een moestuin. Deze (proef)zaden werden in de oliemolens van de familie Honig vermalen terwijl de producten uit de moestuin natuurlijk in het huis gegeten werden. We hebben zo een aardig beeld van het toenmalige leven van welgestelde moleneigenaren. Om dit te bereiken en te behouden werd wel met de ganzenveer een uitgebreide boekhouding gevoerd.
Als we deze foto echter nader bekijken zien we wel op de linkerpagina een lager bedrag aan de Debet (ontvangst) zijde dan aan de rechter Credit (uitgaven) zijde.
De eveneens in het bezit van de heer de Boer zijnde nogal sterke geldkist uit die tijd doet vermoeden dat het in andere maanden beter gesteld was met de zaken.
Tegen het eind van de 19e eeuw daalden de olieprijzen dramatisch door enerzijds een veel grotere olieproductie met de stoomperserijen en een grote afname van het gebruik door de invoering van het gaslicht (een groot deel van de olie werd voordien gebruikt voor verlichting). Dit leidde voor de firma Honig tot het overschakelen op stijfselproductie en aanverwante producten. Allereerst van rijstzetmeel en later van maiszetmeel.
Rolf Stigter